System ochrony stworzony przez dyrektywę 93/13 opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzi się on na postanowienia sformułowane wcześniej przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść – orzekł TSUE w wyroku z dnia 3 października 2019 r., sygn. C-260/18.
W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r., sygn. C-260/18 w przedmiocie wniosku Sądu Okręgowego w Warszawie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w postępowaniu z powództwa kredytobiorców przeciwko Raiffeisen Bank, TSUE stwierdził:
- wszelkie warunki umowne, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą zostać poddane kontroli do celów oceny ich ewentualnie nieuczciwego charakteru,
- dana umowa pozostaje wiążąca dla stron tylko wtedy, gdy może ona nadal obowiązywać bez zawartych w niej nieuczciwych warunków.
W sprawie tej kredytobiorcy jako konsumenci, zawarli umowę kredytu hipotecznego frankowego z Raiffeisen Bank, w której wartość kredytu była wyrażona w złotych polskich (PLN), ale indeksowana do waluty obcej (CHF), a okres kredytowania wynosił 480 miesięcy (40 lat).
Zasady indeksowania tego kredytu do waluty CHF zostały ustalone w Regulaminie kredytu hipotecznego stosowanym przez Raiffeisen Bank i włączone do umowy.
Regulamin ten stanowił:
- wypłata kredytu ma nastąpić w PLN według kursu wymiany walut nie niższego niż kurs kupna PLN-CHF zgodnie z tabelą kursów walut obowiązującą w tym banku w momencie odblokowania środków,
- saldo zadłużenia z tytułu kredytu jest wyrażone w CHF na podstawie ww. kursu,
- raty miesięczne kredytu podlegającego spłacie wyrażone są w CHF i w dniu ich wymagalności są pobierane z rachunku bankowego prowadzonego w PLN, według kursu sprzedaży PLN-CHF podanego we wspomnianej tabeli kursów walut.
Z kolei Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Cywilnej podjął w dniu 25 kwietnia 2024 r. w sprawie III CZP 25/22 (wcześniej: III CZP 11/21) uchwałę frankową mającą moc zasady prawnej, rozstrzygającą przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienia prawne dotyczące kredytów indeksowanych do obcej waluty lub w niej denominowanych (tzw. frankowych), w której stwierdził m.in.:
- w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów (pkt 1 uchwały),
- w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie (pkt 2 uchwały).
Uchwała zapadła większością głosów. Zdania odrębne odnośnie do pkt 2 uchwały zgłosili sędziowie Sądu Najwyższego: Joanna Misztal-Konecka, Beata Janiszewska, Marcin Krajewski, Dariusz Pawłyszcze, Krzysztof Wesołowski i Kamil Zaradkiewicz, a odnośnie do pkt 1 – Dariusz Pawłyszcze.