Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2024 r. dotyczące kredytów denominowanych podkreśla, że zmiany w umowach kredytowych mogą eliminować przyczyny ich nieważności. Orzeczenie jest jednak istotnym sygnałem dla konsumentów, wskazującym na różnice w ochronie ich praw w porównaniu z kredytami udzielanymi przedsiębiorcom.
Zmiana warunków umowy eliminuje nieważność?
W orzeczeniu z dnia 25 września 2024 r. (sygn. akt I CSK 2140/23), Sąd Najwyższy uznał, że w przypadku umowy kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego (CHF) aneks zawarty w 2013 roku wyeliminował elementy mogące prowadzić do nieważności umowy. Sąd wskazał, że precyzyjne określenie kursów walutowych oraz możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej usunęły przyczyny potencjalnej abuzywności klauzul walutowych.
Na skutek apelacji powodowego Banku Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i utrzymał w mocy nakaz zapłaty. Sąd odwoławczy uznał, że zaciągając kredyt inwestycyjny na zakup nieruchomości, na której kredytobiorca prowadził działalność gospodarczą, pozwany nie działał jako konsument i nie może powoływać się na niezwiązanie umową z przyczyn określonych w art. 3851 KC. Natomiast pozostałe przyczyny nieważności, związane ze sposobem przeliczania spłat w złotych na CHF, nawet jeśli zachodziły, ustały w związku z zawarciem przez strony umowy kredytu aneksu, na mocy którego kredytobiorca mógł spłacać kredyt zarówno w CHF jak i w złotych, a ponadto sposób ustalania kursu CHF został doprecyzowany.
Konsument a przedsiębiorca – różnice w ochronie
Sąd podkreślił, że orzeczenie dotyczyło kredytu inwestycyjnego, a kredytobiorca nie działał jako konsument. W konsekwencji nie mógł on korzystać z ochrony wynikającej z przepisów Kodeksu cywilnego (art. 385¹ KC), dotyczących niedozwolonych postanowień umownych. W podobnych sprawach dotyczących konsumentów orzecznictwo sądowe jest znacznie bardziej restrykcyjne wobec banków, uznając, że nawet zawarcie aneksu nie zmienia pierwotnej nieważności umowy.
Art. 189 KPC i istotność stosunku prawnego
Postanowienie SN przypomina też, że ustalenie ważności umowy jest w praktyce sądowej możliwe jedynie jako uproszczona forma określenia istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy. W przypadku konsumentów kluczowe pozostaje, czy ich umowy kredytowe, od momentu zawarcia, spełniały wymogi uczciwości i transparentności.
Co oznacza to dla konsumentów?
Orzeczenie Sądu Najwyższego wskazuje, że w przypadku umów konsumenckich aneksy mogą być niewystarczające do naprawienia wady pierwotnej umowy. Wynika to z ochrony, jaką gwarantuje konsumentom prawo, gdzie abuzywność klauzul jest oceniana na moment zawarcia umowy.
Postanowienie SN to przypomnienie, że konsumenci korzystają z szerokiej ochrony przed nieuczciwymi klauzulami w umowach kredytowych. Choć w omawianej sprawie kredytobiorca nie był konsumentem, orzeczenie może posłużyć jako punkt odniesienia dla oceny skutków aneksów w sporach dotyczących kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej udzielonych konsumentom. W przypadku konsumentów kluczowe pozostaje konsekwentne badanie zgodności umowy kredytu z przepisami prawa już na etapie jej zawarcia.