Wyrok TSUE w sprawie C-51/17 (OTP Bank Nyrt. i in. przeciwko Teréz Ilyés i in.) odnosi się do kluczowej kwestii, czy nieważne postanowienia umowne, takie jak klauzule kursowe, mogą być zastąpione przepisami prawa krajowego. W świetle tego orzeczenia Trybunał jasno stwierdził, że zastąpienie klauzul abuzywnych przepisami prawa krajowego odnoszącymi się do urzędowego kursu wymiany może być dopuszczalne tylko w określonych sytuacjach:
1. Zastąpienie w celu utrzymania ważności umowy na korzyść konsumenta
Zgodnie z TSUE, gdy usunięcie klauzuli abuzywnej mogłoby prowadzić do unieważnienia całej umowy, co mogłoby przynieść dla konsumenta negatywne konsekwencje (np. natychmiastowa wymagalność całego kredytu), wówczas sąd krajowy może zastąpić takie postanowienie przepisami prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym. Kluczowym argumentem jest ochrona interesów konsumenta oraz uniknięcie skutków niekorzystnych dla niego bardziej niż dla przedsiębiorcy.
2. Zastąpienie w celu przywrócenia równowagi umownej
TSUE zaznaczył, że zastąpienie klauzuli abuzywnej przepisami prawa krajowego możliwe jest tylko wtedy, gdy przepisy te mają charakter dyspozytywny lub są stosowane z mocy prawa, w celu przywrócenia równowagi umownej. Jednakże w żadnym wypadku przepisy te nie mogą same w sobie prowadzić do naruszenia zasad ochrony konsumenta określonych w dyrektywie 93/13.
3. Niedopuszczalność narzucania konsumentowi nowych warunków prowadzące do pogorszenia jego sytuacji
Orzeczenie TSUE wyklucza możliwość narzucania konsumentowi nowych postanowień, które nie zostały indywidualnie z nim uzgodnione, jeśli prowadziłyby one do pogorszenia jego sytuacji. W takim przypadku wprowadzenie nowych regulacji musi być zgodne z zasadą prostoty i przejrzystości oraz nie może skutkować zwiększeniem obciążeń dla konsumenta.
Podsumowując, wyrok TSUE w sprawie C-51/17 podkreśla, że zastąpienie nieważnych klauzul, takich jak klauzule kursowe, może być uzasadnione wyłącznie w celu ochrony konsumenta i zapewnienia równowagi stron umowy. W praktyce oznacza to, że mechanizmy zastępcze, takie jak odwołanie do średniego kursu NBP, mogą być stosowane jedynie wtedy, gdy służą ochronie konsumenta i są zgodne z zasadami przejrzystości i równowagi kontraktowej.