Sąd orzekający nie może – po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości – zastąpić tego warunku umowny wykładnią oświadczenia woli stron w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je – orzekł TSUE w wyroku z dnia 8 września 2022 r., sygn. C-80/21.
W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 8 września 2022 r., sygn. C-80/21 (C-81/21, C-82/21) w przedmiocie wniosku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w postępowaniu z powództwa kredytobiorców przeciwko instytucji bankowej w sprawie kredytu frankowego, TSUE stwierdził:
- sąd krajowy nie może – po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości – zastąpić warunku umowny, którego nieważność została stwierdzona, wykładnią oświadczenia woli stron (czy kwota kredytu została ustalona w CHF, czy też w PLN) w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je; taka praktyka krajowa byłaby sprzeczna w szczególności z zakazem zmiany przez sąd umowy w inny sposób niż przez stwierdzenie nieważności nieuczciwych warunków.
W sprawie tej kredytobiorcy jako konsumenci, zawarli umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, tj. w której wartość kredytu była wyrażona w złotych polskich (PLN), ale indeksowana do waluty obcej (CHF), a okres kredytowania wynosił 360 miesięcy. Raty kredytu miały być początkowo spłacane w PLN, następnie strony zawarły aneks do umowy, na podstawie którego wysokość oprocentowania kredytu stanowiła stawka LIBOR 3M powiększona o marżę banku.
Natomiast Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Cywilnej podjął w dniu 25 kwietnia 2024 r. w sprawie III CZP 25/22 (wcześniej: III CZP 11/21) uchwałę frankową mającą moc zasady prawnej, rozstrzygającą przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienia prawne dotyczące kredytów indeksowanych do obcej waluty lub w niej denominowanych (tzw. frankowych), w której stwierdził m.in.:
- w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów (pkt 1 uchwały),
- w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie (pkt 2 uchwały).
Uchwała zapadła większością głosów. Zdania odrębne odnośnie do pkt 2 uchwały zgłosili sędziowie Sądu Najwyższego: Joanna Misztal-Konecka, Beata Janiszewska, Marcin Krajewski, Dariusz Pawłyszcze, Krzysztof Wesołowski i Kamil Zaradkiewicz, a odnośnie do pkt 1 – Dariusz Pawłyszcze.
Treść uchwały Sądu Najwyższego jest wiążąca dla wszystkich składów Sądu Najwyższego orzekających w sprawach kredytów frankowych, nie stoi jednak na przeszkodzie rozwiązaniu sporu pomiędzy konsumentem a instytucją kredytową w formie ugody frankowej na warunkach zaakceptowanych przez obydwie strony.