W dniu 28 lutego 2025 r. zapadł ważny wyrok Sądu Najwyższego (sygn. II CSKP 704/23), który rozwiewa wątpliwości dotyczące przedawnienia roszczeń banku o zwrot kapitału w sytuacji, gdy umowa kredytu została uznana za nieważną.
Spór dotyczył kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, udzielonego konsumentce przez bank w 2006 r. Umowa została unieważniona przez sądy obu instancji na podstawie abuzywności klauzul waloryzacyjnych (kursowych). Bank, broniąc się przed obowiązkiem zwrotu świadczeń, podniósł zarzut potrącenia.
Potrącenie – nieskuteczne bez przymiotu zaskarżalności roszczenia
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, odniósł się m.in. do momentu przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału, który został wypłacony w wykonaniu nieważnej umowy. Bank twierdził, że jego roszczenie nie przedawniło się, ponieważ zgłosił zarzut potrącenia.
Sąd Najwyższy, przyjmując za początek biegu terminu przedawnienia roszczenia banku chwilę powstania stanu wymagalności wierzytelności banku zgłaszanej do potrącenia – wskazał, że skuteczność zarzutu potrącenia (art. 498 § 1 k.c.) zależy od cechy zaskarżalności wierzytelności. Skoro roszczenie banku było przedawnione, to utraciło cechę zaskarżalności, a więc również możliwość skutecznego potrącenia.
Nie każda wierzytelność może być potrącona
Zgodnie z art. 117 § 2(1) k.c., roszczenia przedsiębiorcy wobec konsumenta ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. W tej sprawie – według SN – przedawnienie rozpoczęło bieg od daty doręczenia bankowi odpisu pozwu.
Sąd Najwyższy jednoznacznie zaznaczył, że skuteczność potrącenia jest uzależniona od tego, czy wierzytelność banku była w chwili potrącenia:
- istniejąca,
- wymagalna,
- zaskarżalna,
- a także nieprzedawniona (art. 498 § 1 i 2 k.c. oraz art. 502 k.c.).
Brak którejkolwiek z tych przesłanek – jak miało to miejsce w analizowanej sprawie – czyni potrącenie nieskutecznym. Bank, zgłaszając zarzut potrącenia powołał się na wierzytelność, która już wówczas była przedawniona, a więc utraciła cechę zaskarżalności.
Podsumowanie
Sąd Najwyższy potwierdził, że „w razie przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału z tytułu nieważnej umowy kredytu, nie może on skutecznie dochodzić tego roszczenia ani poprzez powództwo, ani poprzez potrącenie.” Początek biegu terminu przedawnienia należy natomiast oceniać na podstawie art. 120 § 1 Kodeksu cywilnego.